این مقاله در وبسایت رادیو زمانه در 10 اردیبهشت 1402 منتشر شده است.
مطلب پیش رو بر مبنای داده‌ها و گزارشات وبسایت نمای انقلاب و بر اساس دغدغه‌های یک کارشناس داده و از زاویه‌ای متفاوت از مباحث علوم سیاسی یا اجتماعی، صرفا از دیدگاه آماری ارائه گردیده است. نامبرده با زمینه تحصیلی علوم مهندسی، دارای سابقه کار در فضای کارگری و پروژه‌ای است.
همانطور که در مقاله منتشر شده در رادیو زمانه آمده است، اعتصاب سراسری با فراخوان «کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز» آغاز شده است. این تشکل اول فروردین ۱۴۰۲ بیانیه‌ای شدیدالحن علیه حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار صادر کرد و نوشت شورای عالی کار را فاقد صلاحیت می‌داند و از این پس خود نرخ جدید افزایش دستمزد کارگران پروژه‌ای نفت را تعیین خواهد کرد. متعاقب این بیانیه، اعتصاب‌های منفردی در چند منطقه نفتی شکل گرفت اما نتیجه نداد. کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز ۲۸ فروردین در بیانیه‌ای فراخوان اعتصاب سراسری داد و از کارگران پروژه‌ای نفت و گاز خواست از دوم اردیبهشت کارگاه‌ها و خوابگاه‌های مراکز نفتی را تخلیه کنند و تا پذیرش مطالباتشان توسط شرکتهای پیمانکار به خانه‌های خود بازگردند.
در همین راستا «شورای سازماندهی کارگران پیمانی نفت» روز جمعه 1 اردیبهشت 1402 فراخوانی با عنوان “با قدرت وارد اعتصاب شویم” منتشر کرد. در این فراخوان به شروع اعتصابات کارگری از 22 فروردین 1402 در پتروشیمی سلمان فارسی و ادامه آن، اعتصاب کارگران پتروشیمی دهلران در تاریخ 26 فروردین 1402 اشاره شد و این شورا نیز “در راستای اتحاد و همبستگی با نیروهایی که اعتصاب خود را آغاز کرده‌اند همه همکاران پروژه‌ای شاغل در سراسر مراکز نفت و گاز و پتروشیمی را به پیوستن به اعتصابات” فرا خواند.
در این فراخوان به اعتصاب کارگران شرکت اکسیر صنعت شاغل در پروژه پالایشگاه آبادان و همراهی کارگران شرکتهای آباد راهان و سکاف در فاز ۲ پالایشگاه آبادان در همان تاریخ اول اردیبهشت 1402 اشاره گردید. مطالبات کارگری کمپین به طور خلاصه، افزایش 79 درصدی دستمزد، اجرای شیوه بیست روز کار و ده روز استراحت و نیز کوتاه شدن دست پیمانکاران، بهبود وضع خوابگاه‌ها و بالا بردن استاندارد آنها در حد قابل قبول و نیز ایمنی محیط کار بوده است.
متعاقب این فراخوان، اعتصابات کارگری گسترده‌ای در نقاط مختلف کشور شکل گرفت که در بستر فضای امنیتی کشور، حدود هفت ماه پس از شروع جنبش انقلابی زن، زندگی، آزادی قابل توجه است.
تا هفتم اردیبهشت 1402 برخی منابع 109 اعتصاب کارگری را در فاصله زمانی اول تا هفتم اردیبهشت 1402 لیست کرده‌اند. در این مطلب به جمعا 94 اعتصاب اشاره شده است. اختلاف 15 اعتصاب در آمار به این موارد مربوط است:
- 1 اعتصاب مربوط به قبل از اول اردیبهشت 1402 است (اعتصاب کارگران پتروشیمی سلمان فارسی در ماهشهر)
- 1 اعتصاب مربوط به شرکت سکاف در پالایشگاه آبادان، 2 بار در لیستهای مذکور ذکر شده است: یک بار اشاره به اعتصاب کارگران و یک بار اشاره به اعتصاب پرسنل اداری و دفتری شده است که در این مقاله هر دو مورد، یک اعتصاب در نظر گرفته شده‌اند.
- به نظر می‌رسد 5 اعتصاب با نام‌های مشابه در لیستهای مذکور به صورت تکراری آورده شده‌اند (کارگران پیمانکاری داودی فرد در معدن مس بردسیر کرمان که یک بار هم با عنوان ” کارگران پیمانکاری کیامرث داوودی در مس سرچشمه” درج شده است. همچنین 3 اعتصاب یکی “کارگران معدن تغلیظ مس در آلو در کرمان” و نیز “کارگران معدن مس درالو کرمان” و همچنین ” کارگران پیمانکاری علی رحمانی در معدن مس درالو کرمان” که با توجه به نبود فیلم یا تصویر از دو مورد اول، هر سه مورد یک مورد در نظر گرفته شده‌اند. مورد دیگر اعتصاب کارگران شرکت فراپتروسازان در کوه مبارک جاسک که یک بار هم با عنوان کارگران شرکت پتروفراساز در کوه مبارک جاسک آورده شده است. مورد دیگر اعتصاب کارگران شرکت طراحی و ساختمان نفت در پالایشگاه اصفهان است که یک بار هم در لیست مذکور به اعتصاب پرسنل ستادی شرکت ODCC اصفهان اشاره شده که با توجه به یکسان بودن شرکت، هر دو مورد، یک اعتصاب در نظر گرفته شده است. نهایتا اعتصاب کارگران شرکت سازه پاد در پتروشیمی بوشهر که یک بار هم با عنوان ” کارگران دفتر فنی و تست پکیج و کیوسی شرکت سازه پاد پتروشیمی بوشهر” در لیستهای مذکور آورده شده که هر دو مورد یک اعتصاب در نظر گرفته شده است.
- از 12 مورد اعتصاب ذکر شده در لیستهای فضای مجازی متاسفانه فیلم یا عکسی یافت نشد و لذا در این گزارش در نظر گرفته نشده‌اند. (اعتصابات مربوط به کارگران پتروپالایش شرکت کاین‌سازه در فاز ۳ کنگان، کارگران پتروشیمی بوشهر سایت یک گروه ساپورت، کارگران شرکت کرمان کهربا، کارگران شرکتهای سپیدانه گستر فولاد، کارگران ایستگاه گاز چغاخور در بروجن، کارگران شرکت آریا پیشرو پارس مجری برق و ابزار دقیق پتروشیمی، کارگران شرکت ساختار صنعت پایدار پتروشیمی دماوند انرژی، کارگران مخازن سبز عسلویه، کارگران شرکت پتروپارس قدرت در پتروپالایش کنگان و پتروشیمی رایان پلیمر، کارگران پروژه جهان پارس فاز ۲ پالایشگاه گاز ایلام، کارگران پروژه مخازن فراسکو با پیمانکاری عباسی، نوروزی، محمدی و مهدوی و کارگران کنستانتره ساغند و چادرملو و بهاباد یزد)
- در لیستهای مذکور به 4 مورد اعتصاب اشاره نشده است: اعتصابات کارکنان پتروشیمی کیان، کارگران شرکت سینا صنعت، استیل البرز، و نیز فولاد کاوه جنوب کیش که این موارد به گزارش حاضر اضافه شده‌اند.
توضیح آن‌که این گزارش، با توجه به توضیحات ارائه شده در بخش روش‌شناسی وبسایت نمای انقلاب، حداقلی است و ممکن است به دلیل فقدان اطلاعات کافی در فضای مجازی، مکان‌یابی اعتصابات نیز دقیق نباشد. لینک خبرهای مربوط به این اعتصابات با فیلتر گزارش موجود در وبسایت نمای انقلاب در دسترس است.
نمودار شماره یک تعداد اعتصابات را در روزهای اول تا هفتم اردیبهشت 1402 نشان می‌دهد. بیشترین تعداد اعتصاب جدید مربوط به روز دوم اردیبهشت 1402 است.
نمودار شماره یک: روند اعتصابات کارگری از اول تا هفتم اردیبهشت 1402
پراکندگی جغرافیایی اعتصابات از دیدگاه استانی در نمودار شماره دو نشان داده شده است. به طور کلی 14 استان کشور شاهد اعتصابات کارگری در این بازه زمانی 7 روزه بوده‌اند.
نمودار شماره دو: پراکندگی جغرافیایی اعتصابات کارگری 7 روزه در 14 استان کشور
توضیح: به دلیل عدم نمایش اعتصاب کارگران ایرانی در بصره عراق، جمع موارد نشان داده شده در نمودار شماره دو، 93 مورد اعتصاب است.
شرکتهای پیمانکاری که کارگران آنها در این دوره 7 روزه وارد اعتصاب شده‌اند، عمدتا طرف قرارداد شرکتهای بزرگ نفت، گاز، پتروشیمی یا صنایع معدنی و فولادی بوده‌اند. نمودار شماره سه، اسامی و موقعیت جغرافیایی برخی از این شرکتهای بزرگ را نشان می‌دهد. حداقل 45 شرکت بزرگ در صنایع مذکور شاهد اعتصابات کارگری بوده‌اند.
لازم به ذکر است آماری از تعداد کارگران این شرکتهای پیمانکاری در دست نیست. همچنین، به این خاطر که اعتصابات در شرکتهای پیمانی و پروژه‌ای رخ داده، فعالیت تولیدی شرکتهای بزرگ متوقف نمی‌شود اما قاعدتا پروژه‌های توسعه‌ای این شرکت‌ها دچار اختلال شده است.
نمودار سه: پراکندگی جغرافیایی و نام برخی شرکتهای اصلی که در آنها کارگران پیمانی وارد اعتصاب شده‌اند
نکته دیگری که قابل توجه آن است که با وجود فراخوان کمپین، اعتصابات محدود به صنعت نفت، گاز یا پتروشیمی نشده و صنایع معدنی و فولادی را نیز در بر گرفته است. هر دو دسته صنایع مذکور (نفتی و فولادی) از بزرگترین موتورهای محرک اقتصاد کشور هستند. از این جهت، اعتصاب در این صنایع دارای اهمیت بالایی است. نمودار شماره چهار نشان دهنده تعداد آماریِ صنایع مذکور است که در این گزارش به آنها پرداخته شد. بدون در نظر گرفتن اعتصاب بصره، تعداد شرکتهای پیمانی که در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی فعالند و وارد اعتصاب شده‌اند حداقل 69 شرکت و تعداد شرکتهای پیمانی که در صنایع معدنی و فولادی فعالند و اعتصاب کرده‌اند حداقل 24 شرکت است.
نمودار شماره چهار: نسبت صنایعی که در آنها اعتصابات کارگران پیمانی شکل گرفته است
«کمپین مرکزی نیروهای پروژه‌ای نفت و گاز» اعلام کرده است در صورت عدم پذیرش مطالبات از سوی پیمانکاران، اعتصاب ادامه می‌یابد و به سراسر مناطق نفتی سرایت خواهد کرد.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور و سرکوب شدید جمهوری اسلامی، به خصوص در هفت ماه گذشته پس از جان‌باختن مهسا (ژینا) امینی، باید دید در معادله اخیر آیا جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش مطالبات کارگری می‌شود و یا سرکوب و فشار به جنبش کارگری را ادامه خواهد داد. قاعدتا جمهوری اسلامی به منظور سرکوب جنبش کارگری، روی ضعف اقتصادی این طبقه حساب ویژه‌ای باز کرده است.