آیا جوانترها، مسن‌ترها را به خیابان کشانده‌اند؟
(تحلیل سِنی جنبش زن، زندگی، آزادی)
سام دیبا
سایت نمای انقلاب
گفته می‌شود جوانترها، مثل دهه هفتادی‌ها و هشتادی‌ها، در جنبش زن، زندگی، آزادی نقش کلیدی داشته و دارند اما اطلاعاتی از متوسط سنی معترضان در کف خیابان از زمان شروع این جنبش در دست نیست. در عین حال سن اغلب جان‌باختگان را در اختیار داریم. در این مقاله بر اساس سن جان‌باختگان تحلیلی مختصری خواهیم داشت.
به روزترین گزارشِ با نامِ جان‌باختگانِ شناسایی شده را، رادیو فردا در مرداد 1402 ارائه کرده که همه جان‌باختگان را نشان نمی‌دهد اما یک نمونه آماری به دست می‌دهد.
در فاز اول جنبش انقلابی مردم ایران که تا حدود 10 هفته پس از قتل حکومتی #ژینا_امینی طول کشید. در این خصوص مقاله‌ای در رادیو زمانه منتشر شده است. بر اساس گزارش رادیو فردا، حداقل 331 عزیزمان جان‌باخته‌اند (توجه کنید که اولا فقط در 10 هفته اول و ثانیا این افراد فقط تعداد کسانی است که “توسط رادیو فردا شناسایی شده‌اند”). نتیجه بررسی سن 331 نفر مذکور نشان می‌دهد متوسط سنی کل ایشان حدود 27 سال بوده است. نکته آن‌که متاسفانه سن 67 نفر از این عزیزان مشخص نیست (60 نفر از جمعه خونین زاهدان، 6 نفر از جمعه خونین خاش و یک نفر از دیواندره: فواد سواری).
جوان‌ترین جان‌باختگان در این گزارش (نام نامشخص) فامیل: میرشکار، 2 ساله، در 11 مهر 1401 در زاهدان و مسن‌ترین جان‌باختگان زلیخا ترزی، 88 ساله، در جمعه خونین زاهدان (8 مهر 1401) بوده‌اند.
نمودار شماره یک میانگین سنی هفته به هفته جنبش انقلابی مردم ایران نشان می‌دهد. همانطور که در نمودار مشخص است میانگین سنی جان‌باختگان به تدریج افزایشی بوده است به این ترتیب که از هفته اول که از میانگین 24 سال شروع شده و تا هفته 10 که به میانگین 34 سال رسیده است خط صاف نشان دهنده روند کلی است.
اگر فرض بگیریم جمهوری اسلامی معترضان را به صورت یکسان هدف قرار داده باشد، آن‌گاه می‌توان گفت جوانترها در هفته‌های نخست بیشتر در خیابان بوده‌اند و به نوعی شاید مسن‌ترها را در هفته‌های بعدی به خیابان کشانده‌اند. یا به عبارتی شروع جنبش با جوانترها بوده و به تدریج مسن‌ترها هم پا به میدان گذاشته‌اند.
در عین حال با توجه به آن‌که گزارشاتی وجود دارد که شلیک‌ها هدفمند بوده، از این بررسی آماری نمی‌توان نتیجه قطعی گرفت. مثلا بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، در 31 شهریور 1402، ” شلیک نیروهای سرکوبگر به صورت و چشم زنان، با تقریب بسیار بالایی «سیستماتیک و هدفمند» بوده است.” همچنین “آمار سازمان حقوق بشر ایران نشان می‌دهد که در سطح کشور، حدود ۹ درصد کشته‌شدگان اما ۲۸ درصد آسیب‌دیدگان چشمی از میان زنان بوده‌اند.” قاعدتا وجود حدود 9 درصد جان‌باخته زن، نشان دهنده نرخ مشارکت 9 درصدی زنان در خیزش مردمی 1401 نیست بلکه هدفمند بودن شلیک توسط نیروهای جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد.
جدا از این موضوع، موارد دیگری هم قابل توجه است. از جمله به نظر می‌رسد متوسط سنی بسیاری از استان‌هایی که جان‌باختگان کمتری دارند، کمتر است. نمودار دو به ترتیب میانگین سنی جان‌باختگان هر استان را نشان می‌دهد. در کنار میانگین سن، تعداد جان‌باخته آن استان هم نوشته شده است. به عبارتی، جمهوری اسلامی اغلب هرجا کمتر کشته، از جوانترها بیشتر کشته است.
چنان‌چه گفته شد، با این نمودار یا نمودار شماره یک نمی‌توان به میانگین سن معترضان دست یافت چراکه فرمان شلیک ماموران جمهوری اسلامی و شرایط پیش آمده دقیقا مشخص نیست اما به هرحال تصویری از آن‌چه به وقوع پیوسته، در خصوص جان‌باختگان به دست می‌دهد.
مورد دیگری که قابل توجه است این است که به طور کلی متوسط سنی استان‌های با جمعیت کُرد بیشتر از بقیه استان‌ها بوده است. نکته آن‌که با توجه به نداشتن سن 66 عزیز زاهدان و خاش متوسط سنی سیستان و بلوچستان قابل اتکا نیست.
نمودار شماره سه، متوسط سنی هر استان را نشان می‌دهد. رنگ روشن‌تر در این نمودار، یعنی متوسط سنی بیشتر.
به عبارتی یا در استان‌های با جمعیت کُرد افراد با میانگین سنی بیشتری نسبت به استان‌های دیگر به کف خیابان آمده‌اند و یا نیروهای جمهوری اسلامی در این استان‌ها به افراد با میانگین سنی بیشتری شلیک کرده‌اند.
تحلیل گروه سنی خیزش انقلابی مردم ایران برای درک و شناخت این خیزش اهمیت دارد. همچنین به درک تحرک گروه‌های مختلف جامعه و نحوه سرکوب جمهوری اسلامی کمک می‌کند.
یاد همه جان‌باختگان جنبش زن، زندگی، آزادی گرامی باد.